Toespraak van HM de Koningin - Koningin Mathilde Prijs 2017

Toespraak van HM de Koningin
bij de uitreiking van de Koningin Mathilde Prijs
Koninklijk Paleis, 4 mei 2017
“Music Connects-Muziek verbindt”

Excellenties,
Dames en heren,
Beste jongeren,

Muziek is niet weg te denken uit het leven, en zeker niet uit dat van jongeren. Muziekfestivals kennen een grote aantrekkingskracht; concerten worden druk bijgewoond en tijdens sportmanifestaties is muziek alomtegenwoordig. Wat maakt muziek al sinds altijd zo aantrekkelijk voor jong en oud?

Muziek bestaat in verschillende soorten, voor een heel divers publiek met uiteenlopende interesses. Van welke soort muziek je houdt, is heel persoonlijk: de ene verkiest klassiek, de andere leeft zich uit met jazz, dance of is gek van rap. Het aanbod is zo ruim dat iedereen wel ergens aansluiting kan bij vinden.

Muziek is een universele taal die mensen verbindt, ongeacht hun achtergrond. Jongeren zijn daar gevoelig voor. Naar dezelfde muziek luisteren of samen een concert meemaken, vergroot tegelijkertijd het gevoel van eigenwaarde en de samenhorigheid én het verhoogt het geluksgevoel.

Volgens wetenschappelijk onderzoek traint muziek ook het geheugen en de spraak. We leren makkelijker een nieuwe taal aan dankzij muziek, wat dan weer toegang verleent tot een andere cultuur. We worden er verdraagzamer door, begrijpen de andere beter. Muziek heeft bovendien een positief effect op de werking van onze hersenen: we kunnen er beter door plannen, het maakt ons meer gefocust én geestelijk soepeler. Waarschijnlijk is dat de reden waarom muziek aantoonbaar bijdraagt tot een betere integratie en een groter welzijn op school.

De liefde voor muziek wordt vaak van jongs af aan doorgegeven binnen het gezin. De invloed van ouders die van muziek houden, kan doorslaggevend en inspirerend zijn voor de muzikale smaak van de kinderen. Maar net zo goed kiezen jongeren voor muziek die ingaat tegen de voorkeur van de ouders. In hun zoektocht naar een eigen identiteit speelt muziek immers een niet te onderschatten rol. Ze bepaalt mee bij welke groep een jongere graag wil en mag horen.

Dat is net de kracht van muziek: mensen met elkaar in contact brengen, samen genieten van een muzikaal gebeuren en samen een bijzonder moment delen, ieder op zijn of haar manier Helaas heeft nog niet iedereen toegang tot een muzikale opvoeding. Niet overal op school wordt muziek onderwezen en als ouders er zelf weinig interesse voor hebben, zal het contact van de kinderen met muziek zich meestal beperken tot wat ze horen op de radio, de televisie of via de sociale media.

Vaak valt klassieke muziek daarbij uit de boot, omdat ze de reputatie heeft saai en elitair te zijn. Dat is onterecht. Klassieke muziek geeft haar geheimen weliswaar maar prijs als je de tijd neemt om ze te vinden. Ze scherpt verder het doorzettingsvermogen aan bij kinderen. En onze muziekgeschiedenis leert ons dat de grote componisten vaak uit een eerder bescheiden milieu kwamen. Dankzij hun muzikaal talent, dat niet naar afkomst kijkt, de inzet van ouders, leerkrachten én van muziekliefhebbers die jongeren steunen, groeiden ze uit tot grote musici.

Muziek heeft haar nut ook bewezen als therapie om het rationele en het emotionele weer in balans te brengen. Onlangs was ik op bezoek in een tijdelijke residentiële opvang voor jongeren die het even moeilijk hebben met zichzelf. Muziek leert er de jongeren meer over zichzelf, over de andere en over hun plaats in de maatschappij. Of het nu popliedjes zijn, een fanfare of klassieke werken, maakt niet zoveel uit. De gedeelde affiniteit voor en de onderdompeling in de muziek, zorgen ervoor dat de jongeren zich kunnen openstellen voor vaak onverwerkte emoties en zo komt een verwerkingsproces op gang dat wonden doet helen.

Het Fonds dat mijn naam draagt, steunt deze sociale functie van muziek, vandaar ook het thema van dit jaar: “music connects” – muziek verbindt. Er werden meer dan 120 projecten ingediend, waaruit er 23 werden geselecteerd. Dit grote succes toont aan dat er een behoefte is aan initiatieven die muziek centraal stellen in het welzijn en de opvoeding van kinderen. Jongeren helpen andere jongeren en muziek is bij uitstek de kunstvorm die deze verbindende kracht bezit.

Ik dank de jongerenjury voor haar eensgezinde keuze van de laureaat van de Koningin Mathilde Prijs dit jaar. Straks vernemen we wie de gelukkige is.

Vanochtend nog hebben jullie mij overtuigd van jullie liefde voor muziek, die een stem moet geven aan jongeren. Jullie vertelden mij eerder al dat jullie je niet echt bewust waren van het belang van muziek in de maatschappij. Jullie deliberaties hebben jullie geleerd om met een open blik naar de wereld en naar de andere te kijken. Muziek laat culturen versmelten en dat vonden jullie juist zeer verrijkend. Jullie hebben deze concrete uiting van actief burgerschap  geapprecieerd. Dat zijn voor mij belangrijke boodschappen.

Zelf zal ik de universele taal van de muziek blijven uitdragen. Want ik heb van nabij gezien hoe muziek het leven een andere wending kan geven. En wat jullie betreft: blijf jullie muzikale inspanningen vooral voortzetten. Niet alleen zullen jullie er veel plezier aan beleven en grote voldoening uit halen, het zal jullie ook helpen om, spelenderwijs, voor altijd basiswaarden als respect, complementariteit, solidariteit, tolerantie en discipline te beleven en uit te dragen.

Vanochtend zullen we nog veel muziek horen. Geniet ervan!