Toespraak van Zijne Majesteit de Koning op de Internationale Arbeidsconferentie
(Toespraak uitgeproken in het Frans)
Mijnheer de Voorzitter,
Mijnheer de Directeur-generaal,
Dames en heren leden van de Conferentie,
Ik ben verheugd aanwezig te kunnen zijn op deze zitting naar aanleiding van het honderdjarig bestaan van uw organisatie. Deze bijeenkomst is een gelegenheid voor al onze landen om opnieuw het belang te bevestigen dat wij hechten aan de vooruitgang op het gebied van sociale rechtvaardigheid en aan de bevordering van waardig werk. De Internationale Arbeidsorganisatie is de oudste instelling binnen het stelsel van de Verenigde Naties. Daarom biedt deze conferentie tevens een gelegenheid om te herinneren aan het onwrikbare vertrouwen dat wij stellen in het multilateralisme.
De IAO kwam tot stand als gevolg van de diepe wonden die tijdens de Eerste Wereldoorlog werden geslagen en had tot doel de uitbuiting van arbeiders in de geïndustrialiseerde landen van die tijd tegen te gaan. De oprichters van de IAO, waaronder België, benadrukten het belang van sociale rechtvaardigheid voor het handhaven van vrede en veiligheid. In de preambule van het Statuut van de IAO wordt eraan herinnerd dat "duurzame wereldvrede slechts kan worden gevestigd indien zij is gegrond op sociale rechtvaardigheid"; maar ook dat "er arbeidsvoorwaarden bestaan die voor velen onrecht, leed en ontberingen meebrengen, hetgeen aanleiding geeft tot een zodanige ontevredenheid dat daardoor de vrede en de eensgezindheid in de wereld in gevaar worden gebracht". De grondleggers van de IAO beseften dat "een verbetering van deze voorwaarden dringend noodzakelijk [was]".
België heeft zich steeds actief en in een geest van eensgezindheid ingezet, zowel in de voorbereiding als in de uitvoering van de strategische doelstellingen van de organisatie. Tal van landgenoten hebben er met ideaal en overtuiging toe bijgedragen. Precies 75 jaar geleden baseerde België zich op de waarden en verdragen van de IAO om het sociaal overleg en het tripartisme in te voeren. Tot op heden staat het tripartiete sociaal overleg centraal bij de arbeidsorganisatie in mijn land. We zijn er bijzonder sterk aan gehecht. Wat de bevordering en uitvoering van de fundamentele beginselen en rechten betreft, heeft mijn land 113 verdragen bekrachtigd. Heel binnenkort zullen wij het ratificatie-instrument van het Protocol van 2014 met betrekking tot de Conventie over dwangarbeid neerleggen. Het Protocol omvat de hedendaagse vormen van dwangarbeid, zoals de mensenhandel, dit betekent dus een grote stap in de mondiale strijd tegen dwangarbeid. De toegang tot en het scheppen van waardige arbeidsplaatsen blijven de kern uitmaken van ons werkgelegenheidsbeleid, zoals blijkt uit het interprofessioneel akkoord voor 2019-2020, dat de basis vormt voor de sectorale collectieve arbeidsovereenkomsten die de arbeidsvoorwaarden van 96 percent van de Belgische arbeiders en werknemers bepalen.
Vandaag wens ik mijn waardering uit te spreken voor de onverdroten inspanningen die de IAO sinds haar oprichting een eeuw geleden heeft geleverd en voor de vooruitgang die hierdoor overal ter wereld kon worden geboekt. De organisatie is erin geslaagd zich aan te passen aan de verschillende gebeurtenissen die zich de voorbije honderd jaar hebben voorgedaan. Ze overleefde de afschaffing van de Volkenbond, de Tweede Wereldoorlog, de Koude Oorlog, de val van het communisme en de mondialisering. Haar normatieve functie maakte het mogelijk de rechten van de werknemers uit te breiden en de arbeidsvoorwaarden te verbeteren. Dankzij de inspanningen van de IAO is kinderarbeid aanzienlijk verminderd, hebben vrouwen toegang tot de arbeidsmarkt gekregen, zijn miljoenen werknemers aan armoede ontsnapt, is de arbeidstijd verkort en beschikken de meeste landen ten minste over een basisstelsel van sociale zekerheid. De vooruitgang is ongelijk, maar reëel, en dit moet een bron van hoop en een stimulans blijven voor uw optreden in de toekomst.
Ondanks de enorme weg die is afgelegd, bestaan er helaas nog steeds aanzienlijke tekortkomingen op het gebied van waardig werk. Reeds in 1919 werd erkend dat landen die geen echt menselijk arbeidsstelsel aannemen, de inspanningen belemmeren van andere landen die het lot van werknemers wel wensen te verbeteren. De IAO kon inspelen op de onderlinge economische afhankelijkheid door middel van internationale sociale samenwerking met het oog op de harmonisering van de arbeidsvoorwaarden. Honderd jaar later zijn deze overwegingen nog steeds brandend actueel. Het bestaan van de IAO als mondiaal arbeidsparlement is des te meer gerechtvaardigd in de snel veranderende wereld van vandaag.
Tegen de achtergrond van globalisering en toegenomen onderlinge afhankelijkheid zijn de toename van de ongelijkheid en het gevoel van onveiligheid dat hiermee gepaard gaat, de discriminatie van vrouwen, de migratiestromen, de heropleving van nationalistische en identitaire bewegingen, de crisis van het multilateralisme, de technologische revolutie en de klimaatverandering stuk voor stuk uitdagingen die moeten worden aangegaan om een betere toekomst voor de mensheid te waarborgen. Deze uitdagingen kunnen de IAO een nieuw elan geven en de kans bieden nieuwe antwoorden te formuleren op basis van de beproefde beginselen van solidariteit en economische democratie. In dit verband juich ik uw initiatief toe, Mijnheer de Directeur-generaal, voor het opzetten van de Wereldcommissie over de Toekomst van Werk. In haar rapport "Work for a brighter future" formuleert de Commissie tien mensgerichte aanbevelingen die als leidraad kunnen dienen in nationale strategieën en somt ze enkele specifiekere actiedomeinen voor de IAO op.
De organisatie heeft een belangrijke rol te spelen om al haar lidstaten ertoe te brengen zich concreet in te zetten voor meer sociale rechtvaardigheid en te investeren in mensen. Door de technologische veranderingen en de dringende noodzaak ons milieu te beschermen, zullen werkpatronen fundamenteel moeten evolueren. Het klassieke groeimodel heeft zijn grenzen bereikt en moet worden vervangen door iets radicaal nieuws.
De digitalisering zal dan weer arbeidsplaatsen kosten, maar ook nieuwe arbeidsplaatsen opleveren. Een recente studie in België heeft berekend dat voor elke arbeidsplaats die door de digitalisering verloren gaat, er 3,7 nieuwe in de plaats komen. Daarnaast zal de inhoud van veel bestaande banen veranderen. De overgrote meerderheid van de werknemers zal zich moeten omscholen, een aanzienlijk aantal zal een volledig nieuwe richting moeten inslaan. Hierbij is een grote verantwoordelijkheid weggelegd voor de overheid, de werkgevers en de vakbonden. Werkgevers moeten zich ertoe verbinden hun werknemers de mogelijkheid te bieden hun vaardigheden bij te spijkeren. Werknemers die een beroep uitoefenen dat dreigt te verdwijnen, moeten tijdig de nodige steun krijgen om zich om te scholen.
Al deze veranderingen vergen van onze landen een grote waakzaamheid, maar ook een bijzondere inventiviteit van de IAO. De sociale vooruitgang uit het verleden moet worden verdedigd tegenover de nieuwe economische logica. Het inclusieve tripartiete model en het sociaal overleg moeten worden beschermd en gestimuleerd. Beide zijn factoren van stabiliteit en enorme troeven om de transitie in goede banen te leiden.
Dames en heren,
De bescherming van de menselijke waardigheid is een absoluut beginsel dat ons moet leiden in de stormwinden die we momenteel doorstaan en die ons in deze 21ste eeuw nog te wachten staan. Gesterkt in deze overtuiging stelt de Wereldcommissie over de Toekomst van Werk dat het nemen van maatregelen met het oog op investeringen in menselijk potentieel en in waardig en duurzaam werk tot de voornaamste prioriteiten behoort. Om deze doelstellingen te verwezenlijken zijn verdere ingrijpende veranderingen nodig, niet alleen in onze geavanceerde economieën, maar bovenal in de economieën die vandaag onderdak bieden aan bijna twee miljard werknemers in de informele sector wereldwijd.
Mijnheer de Directeur-generaal,
Dames en heren leden van de Conferentie,
Volledige en productieve tewerkstelling en waardig werk voor iedereen maken integraal deel uit van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen. De weg die moet worden afgelegd om deze doelstelling te verwezenlijken, zal moeilijk en lang zijn. De wereld van de 21ste eeuw, met zijn ingrijpende veranderingen en nieuwe uitdagingen, heeft daarom zeker nood aan een doorwinterde organisatie zoals de uwe om de menselijke waardigheid te beschermen.
Ik druk de wens uit dat de IAO, in het bredere kader van de Verenigde Naties, de sociale rechtvaardigheid zal blijven vormgeven en dat uw inspanningen bijdragen tot een betere toekomst voor alle werknemers, zowel mannen als vrouwen. Ik wens u alle succes toe bij het verderzetten van uw prachtige opdracht.
Enkel het gesproken woord telt.