Inaugurale rede ‘Mentale gezondheid van jongeren: uitdagingen in de hedendaagse maatschappij’

Inaugurale rede van Hare Majesteit de Koningin*
Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België
Paleis der Academiën

Leden van de Academies,

De mentale gezondheid van kinderen en adolescenten is een onderwerp dat pas recent als belangrijk erkend werd.

Het is zorgwekkend om vast te stellen dat het aantal diagnoses van psychische problemen bij kinderen en adolescenten sterk is toegenomen. Hoewel de stijging grotendeels kan worden toegeschreven aan betere en preciezere diagnoses, zoals we uit voorgaande presentaties leerden, moeten we toch bijzonder waakzaam blijven voor het wegvallen van een kwaliteitsvolle sociale band; en dit met inbegrip van de risico’s die paradoxaal genoeg verbonden zijn met de sociale netwerken.

De moderne communicatietechnologieën bieden uiteraard oneindig veel nieuwe mogelijkheden. Maar recent las ik nog een werk van een neuro-wetenschapper over de risico’s van “digitale dementie”. De schadelijke effecten op kleine kinderen die te lang worden blootgesteld aan beeldschermen, worden vandaag beter gedocumenteerd. Dit verschijnsel verdient de grootste aandacht, zodat er ook preventief kan worden opgetreden.

Moeten wij als ouders niet veel alerter toezien op het gebruik van beeldschermen door onze kinderen? Hoe vaak zitten de kinderen niet aan tafel met hun laptopspelletjes te spelen in plaats van rustig te eten of gezellig te babbelen en aandacht voor elkaar te hebben… Gezinsmaaltijden zijn momenten om te koesteren. Ze bieden volop de mogelijkheid om elkaar in familieverband echt te ontmoeten.

Maar ook op school en in de vrije tijd moet ervoor gezorgd worden dat kinderen voldoende persoonlijk contact met elkaar hebben. Kinderen moeten op gepaste wijze leren dat communicatie belangrijk is om relaties op te bouwen en te onderhouden, en zo te blijven groeien.

Intenser onderzoek is nodig op het vlak van autisme en kinderen en jongeren met ernstige vormen van ontwikkelingsstoornis met hyperactief gedrag. U, leden van de academies, kunt hiertoe een belangrijke bijdrage leveren.

Vandaag hebben we een beter inzicht in de pathologie van de ontwikkeling van de hersenen én hun maturiteit. Ze zijn zeer complex en het is duidelijk geworden dat ook omgevingsfactoren een beslissende rol spelen. We beschikken reeds over krachtige argumenten voor een meer systematische preventie en de tijdige invoering van welzijnsvoorwaarden. De hoop op een vroegtijdige diagnose is reëel, teneinde het kind grotere kansen te geven op een goede ontwikkeling. Maar dit houdt eveneens in dat de vooruitgang in het onderzoek zonder uitstel wordt doorgegeven aan diegenen die voor de kinderen instaan. Ik denk hierbij aan de professionelen, aan de ouders of aan de begeleiders.

Preventie, heling en herstel liggen dicht bij mekaar. Een holistische benadering dringt zich op, die zowel aandacht heeft voor de psychische aspecten als voor de sociaaleconomische en milieufactoren.

Tot slot, wens ik nog te benadrukken dat we veel kunnen doen om ieder kind de nodige kansen te geven om zich te ontwikkelen tot een unieke persoonlijkheid in een samenleving die niemand uitsluit; een samenleving waarin respect wordt opgebracht voor de waardigheid van elk individu.

Het stelt me gerust dat u het thema van vandaag verder wetenschappelijk zal blijven uitdiepen, zodat alle jongeren - en ook ouderen - hun weg kunnen vinden in een inclusieve maatschappij en zodat de vaak intergenerationele vicieuze cirkel kan worden doorbroken.

Ik dank u voor uw inzet én uw vertrouwen.

*Enkel het gesproken woord telt.